برای آشنایی بیشتر با فعالیت های این دپارتمان با دکتر علی احمدی، از مدیران سابق صنعت نفت و رییس دپارتمان نفت و گاز به گفتگو نشستیم. 

دکتر احمدی درخصوص چگونگی شکل گیری این دپارتمان گفت: در پاییز سال 1394 با دعوت بنده از سوی ریاست دانشگاه علم و فرهنگ اعلام شد که بنا به دستور رییس جهاد دانشگاهی قرار است که این دانشگاه، در نظام آموزش عالی به حوزه نفت و گاز  نیز وارد شود. بعد از گفتگو و تبادل نظر، مقدمات کار فراهم شد و در اولین قدم، کمیته راهبردی را تشکیل دادیم. در این کمیته، نفراتی از سوی جهاد دانشگاهی معرفی شده بودند و جمعی از مسئولین دانشگاه - در سطح معاونین و روسای دانشکده ها- حضور داشتند. طی جلسات برگزار شده، راهبردها مشخص شدند و پس از تبادل نظر، 3 رشته در حوزه نفت و گاز را برای معرفی به وزارت علوم بمنظور اخذ مجوزهای لازم، مشخص کردیم.

رییس دپارتمان نفت و گاز افزود: در همین ایام، همایشی تحت عنوان "اکتشاف و تولید از مخازن متعارف و غیرمتعارف" را برگزار کردیم. این همایش در پاییز سال 94 برگزار شد که در آن، پروفسور فورتیش، استاد و رییس دانشکده زمین شناسی دانشگاه مونتان لئوبن و کریستین تولشاین، مدیر اجرایی شرکت نفتی TDE (هردو از کشور اتریش) حضور پیدا کردند. در این همایش و در حضور دکتر طیبی، ریاست جهاد دانشگاهی، تاسیس دپارتمان نفت و گاز اعلام شد و می توان گفت که این همایش، نقطه شروع تاسیس دپارتمان بود.

ایجاد رشته های میان رشته ای

دکتر احمدی هدف از تاسیس دپارتمان نفت و گاز را ایجاد رشته های مختلف در حوزه نفت و گاز عنوان کرد و گفت: با پیگیری های معاونت وقت آموزشی (دکتر بیجندی) موفق شدیم مجوز دو رشته مهندسی ایمنی (کارشناسی) و حقوق نفت و گاز (کارشناسی ارشد) را از وزارت علوم اخذ کنیم. رشته مهندسی ایمنی در بین دانشجویان به نام HSE (بهداشت، ایمنی، محیط زیست) معروف است. حقوق نفت و گاز  نیز یک رشته میان رشته ای و کاربردی است. رویکرد ما در هدف گذاری دپارتمان نفت و گاز این بوده که به سراغ ایجاد رشته های میان رشته ای در مقطع کارشناسی ارشد به بالا برویم. این رشته ها باید خصلت و جنبه کاربردی داشته و درعین حال، مود نیاز صنعت نفت هم باشند. مهندسی ایمنی و حقوق نفت و گاز هم از جمله رشته های مورد نیاز صنعت نفت محسوب می شوند. درحال حاضر 58 نفر در  رشته مهندسی ایمنی و 24 نفر در رشته حقوق نفت و گاز مشغول تحصیل هستند و امسال نیز دومین گروه دانشجویان این رشته ها  را پذیرش خواهیم کرد.

بهره مندی از اساتید مجرب و متخصص در صنعت نفت

دکتر احمدی خاطر نشان کرد: تلاش کرده ایم از اساتید واجد شرایط که دارای تجربه و تخصص در این رشته ها هستند،  استفاده کنیم. به عنوان مثال، در رشته حقوق نفت و گاز 3 نفر از اولین فارغ التحصیلان دکترای این رشته از دانشگاه تهران را برای تدریس دعوت کرده ایم که خود شاغل در پست‌های ادارات حقوقی و قراردادهای شرکت ملی نفت بوده و این یک اقدام منحصربفرد محسوب می شود. برای رشته مهندسی ایمنی نیز از این ترم (ترم سوم) که به تدریج دانشجویان وارد دروس تخصصی می شوند، بدنبال دعوت از اساتید هستیم که مشخصات آنها در بانک اطلاعات دپارتمان از قبل وجود دارد.

وی افزود: رویکرد ما در دپارتمان این است که اساتید را از بین دارندگان مدرک فوق لیسانس و دکترا شاغل یا بازنشسته صنعت نفت انتخاب کنیم، نه اینکه صرفا اعضای هیات علمی دانشکده های دیگر را دعوت به همکاری کنیم. بیشتر بدنبال این هستیم که از مدرسین مجرب و متخصص استفاده کنیم تا هدف مورد نظر یعنی "کاربردی بودن رشته ها" محقق شود.

 هدف گذاری برای ارتقا از سطح دپارتمان به دانشکده

رییس دپارتمان نفت و گاز به توسعه رشته ها در این دپارتمان اشاره کرد و افزود: برای سال تحصیلی 96-97 سه رشته جدید در مقطع کارشناسی ارشد: رشته HSE (بهداشت، ایمنی، محیط زیست)، اقتصاد نفت و گاز و مدیریت مخازن هیدروکربنی را پیشنهاد داده ایم؛ تلاش می کنیم که موافقت آن ها را از وزارت علوم بگیریم و تا بهمن ماه بتوانیم در یکی از این رشته ها (اقتصاد نفت و گاز) پذیرش دانشجو داشته باشیم. قصد داریم به رشته های حوزه نفت و گاز اضافه کنیم تا به هدف تعیین شده یعنی تبدیل دپارتمان به سطح دانشکده نفت و گاز نایل شویم.

تامین نیاز صنعت نفت به نیروهای متخصص

دکتر احمدی خاطر نشان کرد: با شناختی که از صنعت نفت و نیازهای آن داریم، به سراغ رشته های مورد نیاز این صنعت رفته ایم. به عنوان مثال، رشته حقوق نفت و گاز یا اقتصاد نفت و گاز از جمله نیازهای مهم و درجه اول صنعت نفت به شمار می آید. با استفاده از اساتید مجرب و شیوه های نوین تدریس، تلاش می کنیم به نقطه ای برسیم که فارغ التحصیلان

این رشته ها بتوانند جذب صنعت نفت شده و نیازهای آن را مرتفع کنند.  در دپارتمان نفت و گاز درصدد هستیم دانشجویان به گونه ای آموزش دیده و تربیت شوند که وقتی جذب صنعت نفت می شوند، بتوانند به این صنعت خدمت کرده و در انجام وظایف، توفیقات لازم را داشته باشند.

تعامل دپارتمان نفت و گاز با جهاد دانشگاهی

دکتر احمدی با اشاره به حضور تعداد زیادی از اعضای هیات علمی یا پرسنل جهاد دانشگاهی در بانک اطلاعات این دپارتمان گفت: فراتر از این مساله، د حال ارتباط گیری با پژوهشکده ها، مراکز جهاد دانشگاهی و جهاد دانشگاهی مرکز هستیم تا با شناخت ظرفیت های همدیگر بتوانیم زمینه همکاری و کار مشترک را فراهم کنیم. درحال ارتباط ِگیری با جهاد دانشگاهی هستیم تا  هم از ظرفیت های نیروی انسانی آنها برای تدریس یا کارهای پژوهشی استفاده کنیم و هم متقابلا بتوانیم خدماتی را به آنها ارائه دهیم.

برنامه های دیگر دپارتمان نفت و گاز

رییس دپارتمان نفت و گاز گفت: بجز ورود به عرصه آموزش های آکادمیک، چند برنامه دیگر را نیز در دستور کار داریم:

- اجرای دوره های آموزشی کوتاه مدت تخصصی برای صنعت نفت

- اجرای پروژه های پژوهشی

- برنامه‌ریزی و اجرای سمینارهای تخصصی

وی افزود: یکی از نقش ها و کارکردهای دپا تمان نفت و گاز، ایفای نقش دروازه ارتباط مابین دانشگاه و صنعت نفت است. در این راستا جلسات متعددی با مدیران زیرمجموعه وزارت نفت: شرکت ملی نفت، ملی گاز، پتروشیمی و پخش فرآورده های نفتی ایران و همینطور وزارت نفت و شرکت های تابعه آنها در مناطق عملیاتی برگزار شده است. هدف از این جلسات این است که نخست، دپارتمان را به آنها بشناسانیم، دوم، به نیازهای آنها خصوصا در بخش آموزش های تخصصی دست پیدا کنیم، سوم، دپارتمان را در حد ارائه دهنده اینگونه خدمات بالا بکشیم و می توانم بگویم که تابحال این 3 هدف محقق شده است. در بسیاری از شرکت های تابعه وزارت نفت دیگر با اسم دانشگاه علم و فرهنگ و دپارتمان نفت و گاز بیگانه نیستند و توانسته ایم قابلیت های خودمان را به آنها معرفی کنیم.

دکتر احمدی تاکید کرد: در مواردی توانسته ایم وارد سیستمی شویم که اصطلاحا در صنعت نفت به آن vendor list یا لیست شرکت های تایید شده خدماتی می گویند. همچنین در مواردی توانسته ایم این مقبولیت را برای برگزاری دوره های آموزشی پیدا کنیم. باید این نکته را اشاره کنم که ارتباط گیری با صنعت نفت و اینکه شما بتوانید مقبول آنها واقع شوید، کار بسیار دشواری است؛ ما قدم های خوبی در این مسیر برداشته ایم و تلاش می کنیم خودمان را اثبات کنیم.

طرح های پژوهشی

رییس دپارتمان نفت و گاز درخصوص طرح های پژوهشی گفت: موفق شدیم با شرکت ملی پخش فرآوردهای نفتی ایران در سال 95 تفاهمنامه ای امضا کنیم که عمدتا مربوط به حوزه های پژوهشی است. سرفصل ها و نیازهای پژوهشی از سوی آنها مشخص می شود و ما در قالب پایان نامه های دانشجویی یا اجرای پروژه های پژوهشی، خدمات را به آنها ارائه می کنیم که این روند بزودی وارد فاز اجرای تعهدات خواهد شد. درصدد هستیم که این تفاهمنامه را با شرکت های تابعه وزارت نفت خصوصا در بخش های پژوهشی دنبال کنیم تا از این طریق، خوراک پروژه های پایانی دانشجویان در مقاطع کارشناسی ارشد به بالا نیز تامین شود. همچنین پیگیر موافقت با انجام پروژه های پژوهشی دیگر با شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب در حوزه بالادستی، مهندسی مخازن و حفاری هستیم و امیدواریم که در یک یا دو پروژه با آنها به تفاهم برسیم.

برگزاری همایش و کنفرانس

دکتر احمدی، برگزاری کنفرانس و نشست های مختلف را از دیگر برنامه های این دپارتمان عنوان کرد و گفت: همانطور که اشاره شد، نخستین کنفرانس (اکتشاف و تولید از مخازن متعارف و غیرمتعارف) در پاییز سال 94 برگزار شد. دومین کنفرانس تحت عنوان "فرماندهی عملیات اطفای حریق" در سطح ملی در تیرماه سال جاری در محل دانشگاه علم و فرهنگ و با استقبال بسیار خوب شرکت کنندگان برگزار شد. در روز نخست این کنفرانس، برای افتتاحیه، پنل های تخصصی و کارگاه های آموزشی تعداد 500 نفر پذیرش داشتیم. جامعه هدف ما در این کنفرانس بسیار گسترده بود - صنعت نفت، سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی، نیروگاه ها و دانشگاه ها - و از همه این مراکز پذیرش داشتیم.

وی خاطر نشان کرد: قصد داریم این کنفرانس را هر سال یا دو سال یکبار برگزار کنیم؛ همچنین بدنبال این هستیم که با استفاده از فضای این کنفرانس، یک سری نشست های تخصصی یا مشورتی را عمدتا با حضور افراد شرکت کننده در این کنفرانس ترتیب دهیم.

تعاملات بین المللی

دکتر احمدی افزود: برگزاری این دو کنفرانس و حضور کارشناسان خارجی، مقدمه ای شد تا ارتباط با دانشگاه های خارجی را آغاز کنیم. قصد داریم با دانشگاه مونتان لئوبن اتریش در راستای تبادل استاد- دانشجو تفاهمنامه ای منعقد کنیم. در جلسات کمیته راهبردی و در گفتگو با ریاست دانشگاه و معاونت آموزشی دانشگاه، این موضوع را مطرح کردیم که بجز تبادل استاد با این دانشگاه، بتوانیم دانشجویان را در بخشی از تحصیل، به کشور اتریش اعزام کنیم و بتوانیم براساس تفاهمنامه های تعیین شده، به فارغ التحصیلان مدرک دوگانه اعطا کنیم.

جایگاه جهاد دانشگاهی در صنعت نفت

دکتر احمدی در بخش پایانی این گفتگو به جایگاه جهاد دانشگاهی اشاره کرد و افزود: جهاد دانشگاهی از بدو تاسیس توانست خدمات مختلفی را در چند حوزه به صنعت نفت ارائه کند:

- ساخت قطعات و تجهیزات

- انجام پروژه های پژوهشی

- ساخت دکل های حفاری

وی خاطر نشان کرد: در جلسات کمیته راهبردی دپارتمان نفت و گاز تاکید کردیم، تلاش می کنیم که دانش و تجربه فراهم شده در جهاد دانشگاهی را تدوین کنیم. تدوین تجارب و دانش های تولید شده در این نهاد کار بسیار بزرگی است که باید انجام شود.

دکتر احمدی افزود: این امکان را داریم که هم خود محور کار باشیم و هم به فعالیت های صورت گرفته در جهاد دانشگاهی کمک کنیم. دپارتمان نفت و گاز می تواند در ایحاد ارتباط میان جهاد دانشگاهی و صنعت نفت، ایفای نقش کند.

وی خاطر نشان کرد: در صنعت نفت هزاران قطعه مورد استفاده قرار می گیرد؛ خصوصا قطعات یدکی که عمدتا وارداتی هستند و برخی از آنها برای صنعت نفت بسیار حیاتی و اساسی است؛ به عنوان مثال، قطعات توربین یا کمپرسورکه نقش قلب را در تاسیسات نفتی ایفا می کنند. این قطعات اگر تامین نشوند، کارها دچار اختلال می شوند. جهاد دانشگاهی تجارب و سابقه خوبی در این حوزه دارد و با این پتانسیل، می تواند سازنده و تامین کننده قطعات یدکی برای صنعت نفت باشد.

رییس دپارتمان نفت و گاز گفت: درست است که برجام و دستاوردهای خوب آن را داریم، اما تحریم ها هنوز به طور کامل برداشته نشده اند؛ حتی اگر همه تحریم ها برداشته شوند، نیازمند این هستیم که یک سری از قطعات و تجهیزات را خودمان بسازیم، زیرا توان ساخت آنها را داریم و با کسب دانش فنی می توانیم موفق تر نیز عمل کنیم. از این طریق، علاوه بر جلوگیری از خروج ارز از کشور، از دانش و تخصص نیروهای انسانی داخلی به درستی استفاده خواهیم کرد.

دکتر احمدی گفت: به طور خاص، دپارتمان نفت و گاز دانشگاه علم و فرهنگ می تواند به این اتفاق - آمدن تقاضا به سمت جهاد دانشگاهی و کمک به هدایت کار در مراکز جهاد دانشگاهی برای ساخت قطعات - کمک شایانی کند.